Berrin ÖZ
İnsanlar gülmeyi sever ve ortalama bir yetişkin günde 17 kez güler. Şakalar, durum komedileri ve komedyenler bizi güldürmek için varlar, çünkü gülmek insana iyi hissettirir. Bizim için çok doğal görünüyor, ama ilginç olan şey, insanların gülen tek canlı olması.
Kahkaha, sorunların çözümünde kullanılan becerilerin çoğunu içeren karmaşık bir tepkidir.
Kahkaha harika bir şey – bu yüzden hepimiz “kahkaha en iyi ilaçtır” sözlerini duyuyoruz.
Kahkahaların, sağlığı iyileştirebileceğine ve hastalıkla mücadeleye yardımcı olabileceğine dair güçlü kanıtlar vardır.
Bu yazıda kahkahaların ne olduğunu, güldüğümüzde beynimizde neler değiştiğini, bizi güldüren şeyi ve gülmenin bizi nasıl daha sağlıklı ve mutlu hale getirebileceğini anlatacağız.
Kahkaha Nedir?
Her şeyden önce, kahkaha mizah ile aynı şey değildir. Kahkaha mizahın fizyolojik tepkisidir. Kahkaha iki bölümden oluşur – bir dizi hareket ve bir sesin üretimi. Güldüğümüzde, beyin her iki aktiviteyi de aynı anda yürütmemizi sağlar. Yürekten güldüğümüzde vücudun birçok yerinde, hatta kol, bacak ve gövde kaslarında değişiklikler meydana gelir .
Davranışsal nörobiyolog ve öncü kahkaha araştırmacısı Robert Provine, kahkaha çalışmasında büyük bir sorunla karşılaştığını söyleyerek gülümsüyor. Sorun, kahkahayı gözlemlemeye hazır olduğunda – özellikle laboratuvarda – kaybolmasıdır.
Çalışmalarından birinde kahkahanın sonik yapısını inceledi. Tüm insan kahkahalarının, her 210 milisaniyede bir tekrarlanan kısa, ünlü benzeri notlardan oluşan temel bir formdaki varyasyonlardan oluştuğunu keşfetti. Provine ayrıca insanların beyindeki diğer nöral devreleri tetikleyerek kahkahalara yanıt veren ve daha fazla kahkaha yaratan bir “dedektör” e sahip olduğunu ileri sürdü. Bu kahkahaların neden bulaşıcı olduğunu açıklıyor.
Mizah araştırmacısı Peter Derks kahkaha tepkisini “hızlı ve otomatik bir davranış türü” olarak tanımlıyor.
Neden Gülüyoruz?
Filozof John Morreall, ilk kahkahaların tehlikenin geçmesi ve rahatlamanın bir sonucu olarak başlamış olabileceğine inanıyor. Kahkahadan kaynaklanan gevşeme, biyolojik savaşı engellediğinden, kahkaha bir kişinin yoldaşlarına güveni gösteriyor.
Birçok araştırmacı kahkahanın amacının insan bağlantılarını kurmak ve güçlendirmekle ilgili olduğuna inanmaktadır.
Antropolog Mahadev Apte, “Kahkahalar, insanların birbirleriyle rahat, açık ve özgür hissettiklerinde ortaya çıkar. Ve ne kadar çok kahkaha varsa, grup içinde o kadar fazla bağlanma vardır” diyor.
Bağlanma – kahkaha arasında bir ilişki vardır.
Çalışmalar ayrıca baskın bireylerin – patron, lider veya aile babası – mizahlarını astlarından daha fazla kullandığını buldu. Patron güldüğünde ofisteki herkesin güldüğünü düşündüyseniz, algılayıcısınız demektir. Bu gibi durumlarda Morreall, bir grubun kahkahalarını kontrol etmenin, grubun duygusal yapısını kontrol ederek güç kullanmanın bir yolu olduğunu söylüyor. Öyleyse, kahkaha, birçok insan davranışı gibi, başkalarının davranışlarını değiştirmek için evrimleşmiş olmalı. Örneğin, utanç verici veya tehdit edici bir durumda, kahkaha uzlaştırıcı ve öfkeyi saptırmanın bir yolu olarak hizmet edebilir.
Provine, kahkahaların bir tür sosyal sinyal olarak işlev gördüğüne inanıyor. Diğer çalışmalar, insanların sosyal ortamlarda, yalnız olduklarından 30 kat daha fazla güldüğünü kanıtlamıştır.
Kahkahanın Beyindeki Etkisi
Kahkahaların fizyolojik çalışmasının kendi adı vardır – gelotoloji . Ve biliyoruz ki beynin belirli kısımları bir takım insan işlevlerinden sorumludur. Örneğin, duygusal tepkiler beynin en büyük bölgesi olan frontal lobun fonksiyonudur. Ancak araştırmacılar, kahkaha üretiminin beynin çeşitli bölgelerinde karışık olduğunu öğrendi. Kahkaha ve beyin arasındaki ilişki tam olarak anlaşılmasa da, araştırmacılar zamanla ilerleme kaydedeceklerdir.
Örneğin Derks, mizahi malzemeye yanıt veren deneklerde beyin dalgası aktivitesi örneğini izledi. Denekler bir elektroensefalografiye (EEG) bağlandı ve güldüklerinde beyin aktiviteleri ölçüldü. Her durumda, beyin düzenli olarak elektrik deseni üretti. Potansiyel olarak komik bir şeye maruz kaldıktan sonra, saniyenin onda biri içinde, bir elektrik dalgası beynin en büyük kısmı olan beyin korteksinden geçti. Dalga negatif bir yük aldıysa, kahkahalar sonuçlandı. Pozitif bir yükte, hiçbir yanıt vermedi.
Deney sırasında araştırmacılar aşağıdakileri gözlemlediler:
- Korteks sol tarafı (ön beynin tüm yüzeyini kaplayan hücre tabakası) mizahın kelime ve yapısını analiz etmiştir.
- Sosyal duygusal tepkilerle ilişkisi bulunan beynin ön lobları aktif hale gelmiştir.
- Beyin dalgası aktivitesi, oksipital lobun duyusal işleme alanına (başın arkasındaki görsel sinyalleri işleyen hücreleri içeren alana) yayıldı.
- Motor bölümlerin uyarılması şakaya fiziksel tepkiler uyandırdı.
Bu, duygusal tepkilerde olanlardan farklıdır. Duygusal tepkiler beynin belirli bölgeleriyle sınırlıyken, kahkaha beynin birçok bölgesinden geçen bir devre aracılığıyla üretiliyor gibi görünmektedir. (Bu, bu bölgelerin herhangi birine verilen hasarın kişinin mizah duygusunu ve mizah yanıtını azaltabileceği anlamına gelir.)
Beynin kahkaha ile ilgili bölgelerine daha yakından baktığımızda, yakın olarak limbik sistem merkezi gibi görünmektedir. Limbik sistem, serebral korteksin altında bulunan bir yapı ağıdır. Bu sistem önemlidir, çünkü tüm memelilerin yaşamı için gerekli olan davranışları kontrol eder (yiyecek bulmak, hayatta kalmak, kendini korumak vb.)
İlginç bir şekilde, insan limbik sisteminde bulunan aynı yapılar, timsah gibi evrimsel eski hayvanların beyinlerinde de bulunur. Timsahta, limbik sistem koku ile yoğun bir şekilde ilişkilidir ve bu bölge savunma, avcılık ve yeme fonksiyonlarında önemli bir rol oynar. İnsanlardaki limbik sistem motivasyon ve duygusal davranışlarla ilişkilidir.
Beynin derinliklerinde küçük ve badem şeklinde olan amigdala ve denizatı şeklinde bir yapı olan hipokampüs bulunur. Amigdala, hipokampüsün yanı sıra talamusun medial dorsal çekirdeğine bağlanır. Bu bağlantılar, arkadaşlık ve sevgi gibi büyük etkinliklerin kontrolünde ve ruh halinin ifadesinde önemli bir rol oynar. Hipotalamusun özellikle de medyan kısmının, yüksek sesle, kontrol edilemeyen kahkaha üretimine büyük katkı sağladığı tespit edilmiştir.
Kahkaha Attığımız Şey Nedir?
Mizahi bir şey algıladığımızda kahkaha tetiklenir. Mizahi bulduklarımızla ilgili 3 geleneksel teori vardır:
- Uyumsuzluk teorisi: Araştırmacı Thomas Veatch, bir sonuç beklediğimizde ve diğeri gerçekleştiğinde durumun komikleştiğini söylüyor. Bir şaka başladığında, zihinlerimiz ve bedenlerimiz zaten ne olacağını ve nasıl biteceğini tahmin ediyor. Bu beklenti, duygu ile iç içe geçmiş mantıksal düşünce biçimini alır ve geçmiş deneyimlerimizden ve düşünce süreçlerimizden doğar. Durum beklenmedik bir yöne gittiğinde, düşüncelerimiz ve duygularımız aniden vites değiştirir. Artık farklı bir düşünce dizisini destekleyen yeni duygularımız vardır. Başka bir deyişle, aynı anda iki uyumsuz düşünce ve duygu kümesi yaşıyoruz. Durumların farklı bölümleri arasındaki bu tutarsızlığı espri/mizahi olarak tanımlıyoruz.
- Üstünlük teorisi: Birinin yaptığı hataları, aptallık ya talihsizlik olarak tanımlayarak yaptıklarına güleriz. Bu kişiden daha üstün hissediyoruz, kendimizi onun durumundan ayrı tutuyoruz ve böylece ona gülebiliyoruz.
- Kabartma teorisi: Film yapımcıları uzun süredir etkili bir şekilde bu teoriyi kullanmaktadır. Gerilimin yüksek olduğu aksiyon veya gerilim filmlerinde, yönetmen doğru zamanda mizahi bir rahatlama kullanır. Gerilimi olabildiğince arttırır ve daha sonra hafifçe rahatlatarak, izleyicinin kendini bastırılmış duygudan kurtarmasını sağlar, böylece filme konstantrasyon artar. Benzer şekilde, gerçek bir hikaye veya durum içimizde gerginlik yaratır. İki duygu ve düşünce setiyle başa çıkmaya çalışırken, bir rahatlamaya ihtiyacımız olur ve kahkaha, yerleşik gerginlik ve tutarsızlık sistemimizi temizlemenin yoludur.
Dr.Lisa Rosenberg’e göre, mizah, özellikle kara mizah, işçilerin stresli durumlarla başa çıkmasına yardımcı olur.
Kahkaha ve Sağlık
Gülmenin, büyük hastalıklarla ve yaşam sorunlarıyla başa çıkabilmek için yararlı olduğunu biliyoruz. Ancak araştırmacılar, kahkahaların çok daha fazlasını yapabileceğini söylüyor – örneğin, bağışıklık sistemini güçlendirir, bu da hastalıklarla savaşmamıza yardımcı olur.
Daha önce de belirttiğimiz gibi, kahkaha bazı stres hormonlarının seviyelerini azaltır. Bunu yaparken, kahkaha; stres, öfke veya düşmanlık yaşadığımızda vücudumuzda harekete geçen savaş bileşenlerini kapatan bir emniyet valfi sağlar. Bu stres hormonları bağışıklık sistemini baskılar, kan trombositlerinin sayısını artırır (arterlerde tıkanıklığa neden olur) ve kan basıncını yükseltir. Doğal ilaç olan gülmek, tümör ve virüslerin oluşmasını önler.
Kahkaha, mukoza tıkaçlarını yerinden çıkararak solunum sistemini temizleyen hıçkırık ve öksürüğe yol açabilir. Kahkaha, ayrıca solunum yolundan giren bulaşıcı organizmalara karşı savunan tükürük immünoglobulin A konsantrasyonunu da arttırır.
Sizi daha da şaşırtacak şey, araştırmacıların 100 kez gülmenin kürek egzersiz makinesinde 10 dakikaya veya egzersiz bisikletinde 15 dakikaya eşit olduğunu tahmin etmeleridir. Gülmek tam bir vücut egzersizi olabilir. Kan basıncını düşürür ve vasküler kan akışında ve kanın oksijenlenmesinde bir artış sağlar, bu da iyileşmeye yardımcı olur.
Kahkaha ayrıca diyafram ve karın, solunum, yüz, bacak ve sırt kaslarına egzersiz yapılmasını sağlar. Bu yüzden uzun bir kahkaha sonrası yorgun düştüğünüzü fark ederseniz, aerobik egzersiz yaptınız demektir.
Amerikan Terapötik Mizah Derneği üyesi doktorlar ve hemşirelere göre, mizahın psikolojik faydaları oldukça şaşırtıcı.
İnsanlar genellikle ifade etmek yerine öfke, üzüntü ve korku gibi olumsuz duyguları depolarlar. Kahkaha, bu duyguların zararsızca vücuttan atılması için bir yol sağlar.
Kahkaha katartiktir. (hastalıklı ve bastırılmış duyguların dışa vurulması) Bu yüzden üzgün veya stresli insanlar komik bir filme veya komedi kulübüne giderler, böylece olumsuz duyguları gülerek dışarı atarlar (bu olumsuz duygular, içeride tutulduğunda, vücudumuzu etkileyebilecek biyokimyasal değişikliklere neden olabilir).
Akıl sağlığı uzmanları, insanlara, komik olmayan şeylere nasıl güleceklerini ve mizah kullanarak zor durumlarla başa çıkmayı öğrenecekleri “kahkaha terapisini” öneriyorlar.
İşte hayatınıza daha fazla kahkaha atmanıza yardımcı olacak bazı ipuçları:
- Sizi neyin güldürdüğünü anlayın ve daha sık yapın (okuyun veya izleyin).
- Kendinizi komik insanlarla kuşatın – her fırsatta onlarla birlikte olun.
- Kendi mizah anlayışınızı geliştirin. Bir sonraki partide nasıl daha iyi bir çizgi roman ya da en azından daha iyi bir şaka anlatan olabileceğinizi öğrenmek için kendinizi geliştirin. Elde ettiğiniz her fırsatta komik olun.
Comments
0 comments